Jaką formę mają protesty będące reakcją na wyrok TK i czy ich uczestnicy mogą ponosić odpowiedzialność z art. 165 § 1 pkt 1 kodeksu karnego, tj. za sprowadzenie niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia wielu osób, powodując zagrożenie epidemiologiczne lub szerzenie się choroby zakaźnej, za które grozi kara pozbawienia wolności do lat 8?
Tzw. “protesty kobiet” to zgromadzenia spontaniczne, tj. zgromadzenia organizowane bez uprzedniego zawiadomienia w celu zaprotestowania i zajęcia stanowiska w związku z nagłym i nieprzewidzianym wydarzeniem. Zgromadzenia, które odbywały się w ostatnich dniach w wielu miastach w Polsce wynikają z obecnej sytuacji społecznej i zaangażowania społeczeństwa dla którego wyrok TK jest na tyle istotny, że reakcja musiała być natychmiastowa. Zgromadzenia spontaniczne są dozwoloną i prawnie chronioną formą zgromadzeń i należy przyjąć, że odbywają się legalnie.
Niezależnie jednak od oceny ich dopuszczalności, przestępstwo z art. 165 § 1 pkt 1 k.k. ma charakter materialny (skutkowy), co oznacza, że odpowiedzialność za jego popełnienie wymaga wykazania, że czyn spowodował powstanie albo zwiększenie zagrożenia epidemiologicznego lub szerzenie się choroby zakaźnej. Dla przypisania odpowiedzialności za dokonanie przestępstwa konieczne jest udowodnienie, że wzrost liczby zakażeń jest wynikiem udziału w zgromadzeniu. Aby przypisać odpowiedzialność uczestnikowi zgromadzenia za działanie w ramach przestępstwa z art. 165 § 1 pkt 1 k.k. osoba ma mieć potwierdzony fakt zakażenia i być tego świadoma, albo też liczyć się z tym, że jest zakażona i pomimo nałożonych na nią zakazów i obostrzeń, nie poddać się im (np. wyszła na protest mimo nałożonej kwarantanny). Odpowiedzialność uczestnika zależeć będzie zatem od indywidualnej oceny jego postępowania. Art. 165 § 1 pkt 1 k.k. nie może być też podstawą do odpowiedzialności zbiorowej (polskie prawo karne nie przewiduje odpowiedzialności zbiorowej; odpowiedzialność karna jest zawsze odpowiedzialnością indywidualną) czy odpowiedzialności za samo tylko wzięcie udziału w zgromadzeniu.
Odrębną kwestią jest jednak ocena innych czynów uczestników zgromadzenia, które w czasie jego trwania mogą potencjalnie zostać popełnione przez uczestników (np. znieważenie funkcjonariusza publicznego, zniszczenie mienia). Jednak w tym przypadku również mamy zasadę odpowiedzialności indywidualnej.
—
Zuzanna Jędrzejewska
radca prawny
